Uit tabel II valt te lezen dat 41 uit het totaal van 193 landen wetten hebben, die vereisen dat parlementariërs hun zetels kwijt zijn als zij van politieke partij veranderen. Het grootste aantal i.e. 32 is te vinden onder de nieuwe - en semi-democratische landen.  Bij de gevestigde democratieën is te zien dat in ‘slechts’ 5 van de 36 landen wettelijk vereist is, dat parlementariërs hun zetels kwijtraken als zij van politieke partij veranderen.  

Opvallend afwezig in de vorenstaande tabel zijn de oude, gevestigde democratieën in West Europa. Dat geeft het beeld, dat wetten, die partij defecties verbieden meer voorkomen in nieuwe beginnende democratieën dan in de oude gevestigde democratieën.

Toch zijn partij-defecties niet vreemd in Europa. In Italië in 2013 verlieten meerdere parlementariërs onder leiding van Angelino Alfano de partij ‘Forza Italia’ van Silvio Berlusconi, omdat zij, onder meer, geen deelgenoot meer wilden zijn van de toenemende problemen van Berlusconi met het Italiaanse gerecht op het vlak van fraude, corruptie en zijn ‘bunga bunga’ escapades.

Ook in de Verenigde Staten van Amerika met een hun stabiele tweepartijen-systeem vindt defectie plaats. Kenneth Janda haalt voorbeelden aan van 20 leden van het Congres en de Senaat die tussen 1947 en 1994 van partij veranderden, met name, 16  die van Democraten veranderden in Republikeinen. 

Waarom parlementariërs defecteren/overlopen

Parlementair onderzoek heeft uitgewezen dat in het algemeen persoonlijke motieven de belangrijkste drijfveren zijn voor parlementariërs om van partij te veranderen. Onderzoek wijst  volgens Kenneth Janda ook uit, dat loyaliteit aan politieke partijen het grootst is binnen de oude,  gevestigde democratieën en het zwakst in nieuwe (=jonge) onstabiele democratieën. 

Aan het overlopen van parlementariërs van de ene partij naar een andere partij liggen zelden nobele motieven ten grondslag. Het overlopen geschiedt in het algemeen ook meestal van een verliezende partij naar de winnende partij. Daar kan geld mee worden verdiend maar ook lucratieve posities voor de overloper en zijn entourage, zijn vrouw, kinderen, maitresses en partijgenoten. Kenneth Janda citeert Malhotra die erop wijst dat in India in 1967 en 1968 van de “210 overlopers in de verschillende deelstaten, 116 werden opgenomen in de ministeriële kabinetten die zij zelf hebben helpen vormen door hun overlopen”.

Soms kan wraak of rancune ook een motief zijn voor het overlopen. Dit kan het geval zijn als men een regering ten val wil brengen. Maar ook hier is de bodemlijn ‘geld’. Men wordt veelal omgekocht om de ‘vloer over te steken’, zodat een partij de meerderheid verkrijgt/vergroot om een regering ten val te brengen.

Een strategie bij het overlopen is ook om te bevorderen dat politieke partijen worden verzwakt.  Toen Nicolas Sarkozy in 2007 gekozen werd tot president van Frankrijk heeft hij zijn politieke tegenstanders  uit de Socialistische Partij hoge posities aangeboden in zijn bestuur. Zo benoemde hij, Fréderic Mitterand, een neef van de vroegere socialistische president François Mitterand, tot minister van Cultuur. Alberto Fujimori deed in Peru ongeveer hetzelfde.

Politieke defecties binnen veel landen vormen een ernstig probleem, dat bestreden wordt omdat deze de wortels en principes van de democratie aantasten. De Anti-Defectie Wet wil een verzekering bieden, dat de resultaten van een verkiezing niet nadelig worden beinvloed door overlopende parlementariërs.

In Zwitserland heeft het electoraat het recht om een overloper terug te roepen en een herverkiezing te eisen voor die regio. Dat wordt gezien als de meest democratische manier om defecties een halt toe te roepen. De gedachte is dat de kiezers hem het recht hebben gegeven om hen te vertegenwoordigen, om hun gevoelens en grieven kenbaar te maken in het parlement, dus zodra hij na de verkiezingen overloopt he commits a breach of faith. In sommige landen wordt overlopen daarom ook wel betiteld als fraude en zelfs als a heinous crime.

Tegenover de voordelen van de Anti-Defectie Wet worden ook nadelen genoemd zoals weergegeven in tabel III:

In landen waar coalitie-regeringen onvermijdelijk zijn realiseert men zich steeds meer dat overlopen in belangrijkheid toeneemt en een ernstige bedreiging vormt voor de politieke en algemene stabiliteit in het land. Het heeft geleid tot de val van regeringen zoals in Sri Lanka in 1964 en 2001 en in het Verenigd Koninkrijk. In de Verenigde Staten van Amerika versterkten overlopende Democraten de kracht van de Republikeinen, die in 1994 tijdens het presidentschap van Bill Clinton erin slaagden de controle te krijgen in het Huis van Afgevaardigden. 

De Anti-Defectie Wet in India

Defecties in India kunnen volgens sommige onderzoekers getraceerd worden tot de tijd van Rama. Verwezen wordt naar de Ramayana waar ook sprake is geweest van defecties, die toen betiteld werden als verraad. Genoemd worden, Vibhishana, broer van Ravana, die overliep naar Rama en zo verantwoordelijk was voor de nederlaag van Ravana.

Direct na de onafhankelijkheid van India begonnen parlementariërs uit ontevredenheid over te lopen, vooral van de Congrespartij naar andere partijen. Echter, de kracht van de Congrespartij onder het onbetwiste leiderschap van Jawaharlal Nehru, maakten dat de overlopers een quantité negligeable vormden, van wie op nationaal niveau geen enkele bedreiging uitging.

Maar in 1967 en 1968 was er sprake van een schandalige overloop van parlementariërs, zodanig dat sommigen binnen 1 tot 14 dagen meerdere keren van partij veranderden. Uit die tijd dateert de bekende Indiase uitspraak Aya Ram, Gaya Ram, dat wil zeggen, ‘Ram komt, Ram gaat’. In veel deelstaten zoals Andhra Pradesh, Arunachal Pradesh, Goa, Gujurat, Manipur, Meghalaya, Mizoram, Nagaland, Pondicherry, Sikkim, Tamil Nadu en Goa moesten regeringen aftreden vanwege de vele defecties.

De eerste officiële pogingen om het overlopen tegen te gaan begonnen in 1973. Het heeft niet geholpen. In januari 1985 werd  onder het  premierschap van Rajiv Gandhi – die in het kielzog van de moord op zijn moeder Indira,  bij de verkiezing in 1984 een absolute meerderheid verkregen had  in parlement  (401 van de 545 zetels), de Anti-Defectie-Wet aangenomen, die parlementariërs die op de  lijst van een bepaalde partij gekozen waren, verbood om na de verkiezingen zich aan te sluiten bij een andere partij. Dat kon wel, maar pas bij de eerstvolgende verkiezingen. 

Maar ook de wet van 1985 heeft niet gewerkt om het overlopen te stoppen.  De menselijke geest in het algemeen en die van politici in het bijzonder is vaak zeer vernuftig in het ontdekken van de mazen in de wet die de mogelijkheid bieden de bedoelde wet te omzeilen. 

En in die honger naar geld en machtsposities vinden politici altijd vertegenwoordigers in het gilde der advocaten om te assisteren bij het zoeken en vinden van de mazen in de wet.

In 2003 vond het 91ste amendement plaats van de Indiase Grondwet bedoeld om de Anti-Defectie Wet aan te scherpen. Dit amendement maakt het nu mandatory for all those switching political sides –whether singly or in groups- to resign their legislative membership. They now have to seek re-election if they defect and cannot continue in office by engineering a split. The amendment also bars legislators from holding, post defection, any office of profit.

Dat wil zeggen, defecteerders hebben geen profijt meer van het overlopen. Dit amendement maakt het dus haast onmogelijk voor parlementariërs om over te lopen en wordt gezien als een zeer belangrijke stap in het opschonen van de politiek en het politieke systeem in India.

In India en ook in vele van de andere genoemde landen, wordt de beslissing om overlopende parlementariërs uit de volksvertegenwoordiging te zetten i.e. te diskwalificeren, genomen door de voorzitter van het parlement al dan niet in samenspraak met het hoofd van de verkiezingscommissie. De voorzitter kan de beslissing tot diskwalificatie niet ‘suo moto’ nemen, dat wil zeggen, niet uit eigen initiatief. Hij moet handelen op basis van een daartoe gedaan verzoek. In zijn oordeel mag de voorzitter voor bewijzen, gebruik maken van uitspraken van de defecterende leden in de media. Zo oordeelde in januari 2008 voorzitter Somnath Chatterjee van het nationaal parlement (Lok Sabha) in Nieuw Delhi dat there is no reason why news clippings and stories in the media would be untruthful. In het algemeen is de beslissing van de voorzitter finaal en zelf heeft hij niet de bevoegdheid to review his own decisions to disqualify a member.

In sommige landen zoals Belize, Pakistan en Sierra Leone is de beslissing tot diskwalificatie door de voorzitter niet finaal en kan worden aangevochten bij de rechtbank.

De Anti-Defectie Wet in India voorziet niet dat een rechtbank enige jurisdictie zal hebben in aangelegenheden met betrekking tot de diskwalificatie van leden van volksvertegenwoordigende lichamen. Echter, als de voorzitter verzuimt om te handelen op een verzoek tot diskwalificatie of de kwestie niet onderzoekt, mag het Indiase Hoog Gerechtshof dit niet- handelen wel beoordelen.  In 2007 stelde een rechter van de Allahabad High Court that ignoring a petition for disqualification is not merely an irregularity but a violation of constitutional duties.

Op de vraag of de Anti-Defectie Wet de vrijheid van meningsuiting beknot, oordeelde de rechtbank in 1993 dat de maatregelen van die wet het democratisch recht van de gekozen volksvertegenwoordigers niet ondermijnt in het parlement. It does not violate their conscience. The provisions do not violate any right or freedom under Articles 105 and 194 of the Constitution’.

De strijd duurt voort

De rationale om een Anti-Defectie Wet in het leven te roepen waarin strafmaatregelen zijn opgenomen tegen zij die overlopen van de ene partij naar een andere partij na een verkiezing, is in principe bedoeld om stabiliteit te verkrijgen in een parlementaire vorm van democratie. De kern van die wet is het terugbrengen van vertrouwen in politici en de politiek en de democratische beleving in het algemeen en heel in het bijzonder van het electoraat.

Maar juist de mensen die het toonbeeld moeten zijn van een hoge moraal, van integriteit, van rechtschapenheid en van eerlijkheid halen alle trucjes uit de doos om die wet te torpederen en te negeren.

De debatten rondom de Anti-Defectie Wet houden niet op, er blijven verschillende issues die gerelateerd zijn aan de werking van deze wet. Zo blijft een issue of de beslissing inzake defecties in handen moet zijn van de Speaker of voorzitter die meestal deel uitmaakt van de regerende coalitie. De vraag is altijd of de voorzitter zijn partijgebondenheid ondergeschikt kan maken aan een hoog besef van moraal, integriteit en verantwoordelijkheid om fraudeurs, avonturiers en gelukzoekers de pas af te snijden. 

Of moet de beslissing in handen worden gelegd van een extern orgaan zoals de verkiezingscommissie of zelfs in handen van de president. Maar ook hier kan ‘het-boven-de-partijen-staan’ in twijfel worden getrokken. Zij zijn niet altijd bonafide.

Teveel en te vaak gebruiken presidenten hun Constitutionele macht en bevoegdheden to settle scores and wreck political vengeance. In the process they just do not care about the people’s will in electing a party to power, for whatever reasons that might be.

In bijna alle landen met een Anti- Defectie Wet wil men in de allereerste plaats dat politici, voordat een verkiezing plaatsvindt, hun partijkeuze maken. Want het is bij een verkiezing dat de kiezers hun keuze bepalen voor een kandidaat en het programma van de partij die hij vertegenwoordigt. En wanneer deze kandidaten na gekozen te worden, overlopen naar een andere partij wordt dat gezien als verraad en bedrog van het electoraat en een ernstige ondermijning van de geloofwaardigheid en het vertrouwen in politici.

Rudie Alihusain